1974 с. Уус Алдан улууһун Найахы нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Оскуола сааһыттан айар. Таптал, ийэ, оҕо, айылҕа тиэмэтигэр ордук элбэх айымньылаах. Кэлин кэпсээн суруйуутугар холонор, икки хоһоон хомуурунньуктаах. 2018 сыл “Куорсун” диэн Уус Алдан улууһун айар куттаахтарын күрэҕэр прозаҕа – 1 миэстэ, поэзияҕа – 3 миэстэлээх. Уус Алдан улууһун “Мүрү саһарҕата” хаһыакка ситимин быспакка айымньылара тахса тураллар. 2019 сыл Уус-Алдан улууһун “Куорсун” айар куттаахтарын күрэҕэр хоһоонноро анал биһирэбили ылбыттара.
Ыам ыйа – Аҕам ыйа
Ыам ыйын маҥнайгы күнэ –
Аҕам күн сирин көрбүт күнэ,
Күөх окко түспүт киинэ –
Ийэтин үөрдүбүт түүнэ.
Ыам ыйа – Аҕам ыйа,
Саймаархай сайынныын сайа,
Салгын сии таарыйа,
Сылдьара дии, илимин баайа
Ыам ыйын тохсус күнэ –
Аҕам Кыайыытын күнэ,
Мэтээллээх көстүүмүн кэтэн,
Өрөгөй хаамыыга үктэһэн.
Астык этэ, аҕам баара -
Аа-дьуо сис туттан хаамара,
Сиртэн сыыс булан ылара,
Сонно тута быраҕара.
Ыам ыйа – Аҕам ыйа,
Ампаарга сахалыы ыаҕайа
Эн сайыҥҥын санатара,
Көхөҕө ыйанан турара...
* * *
Бүдүгүрэн түһэн, бүгүн –
Бүрүллэн, күн да күн…
Күлүгүрэн түһэр күһүн –
Күдэҥҥэ көтүтэр көмүһүн.
Кэллэ эбээт, кэмэ кэллэ.
Бэлиэ, билгэ бэйэтэ биллэ.
Тэлгэһэни тибэр силлиэ
Иһиирэрэ эрэ иһиллиэ.
Арай хараҥа былыттан
Хаар барахсан кыбыстан,
Аат эрэ харата, харыстаан,
Хара сиргэ хам сыстан.
Айылҕа аныыр ыйааҕа,
Хайа да дьыла – санааҕа
Ардыыр, хаардыыр анала,
Арыт харах хайҕала.
Кыыс хатыҥ
Көмүс өҥүн бүрүнэн,
Күһүн күөлгэ көһүннэ.
Кэмэ кэлбитин билинэн,
Кэрэ бэйэтин көрүннэ…
Арай онно – Кыыс хатыҥ,
Сайыҥҥыттан быдан атын.
Аттынааҕы харыйатын
Лабаатынан сабырыйбытын.
Устар уһун уҥуоҕун
Тупсарар солко суһуоҕа.
Ууга оргууй суунуоҕун,
Уйгуурдар уу оҕуһа.
Сэбэрэтэ кэрэтиэн,
Килбик кийиит кэриэтэ.
Сэбирдэҕин тэлибэрэтэ,
Күһүҥҥү үҥкүүгэ эргиттэ.
Ийэ сир – Ийэбит кэриэтэ
Ийэ сир – ийэбит кэриэтэ,
Туохха да тэҥнэммэт кэрэтэ,
Иһийбит дьикти көстүүтэ
Иэйиибит үөскүүр төрүөтэ.
Дойдубун ахтаммын, дуоһуйа
Чуумпуну одуулаан, соһуйа
Хонууга олордум уоскуйа,
Хоһооммор холбоору хоһуйа.
Күөҕүнэн симэммит кэмигэр,
Сир аһа, дьэ манна минньийэр,
Күн уота күлүмнүүр күөлүгэр,
Сөрүүкээн, сүрэҕим көнньүөрэр.
Этиҥнээх ардаҕын дохсуна
Быстахтык курулаан, халынна.
Алааһым арылы кустуга,
Курбуулуу кууспут курдуга.
Ийэ сир – Ийэбит кэриэтэ,
Салгынын мүөттээх сүмэтэ,
Биһиэхэ иҥэрбит бэлиэтэ,
Инники кэскилбит кэлиитэ.
Кэтэһии – дьахтар анала
Ийэ күүтэр күндү оҕотун,
Күнү күннүктээн, түннүгү өйөөн.
Дьахтар кэтэһэр эрэнэр киһитин,
Аантан арахпакка, хараҕа манаан.
Үйэтин тухары өрүү кэтэһэр,
Дьиэтин бэрийэн, күнэ киэһэрэр.
Сүүрэр-көтөр, күөһүн өрөр,
Үлэтэ бүппэт күн бүгүнүгэр.
Ардыгар кэтэһии кэлэтии да буолар,
Аймалҕан аргыстаах сураҕы толорор.
Хомолто, хоргутуу дууһаны хам тутар,
Соҕотох суол устун сордонор сороҕор…
Сүрэҕин сылааһын олорчу биэрэр
Усталаах олоҕун дьоллоох кэмигэр,
Төрөтөр оҕотун тоҕус ый көһүтэр.
Дьахтар барахсан анала – кэтэһэр…
Түүлбэр
Бөлүүн түһээн эйигин
Түүлбэр көрдүм, сэргиигин?
Сэмээр кэлэн илиибин
Сэрэнэн сиэтэ бигиигин.
Сэргэстэһэ, эн миигин
Кэтэспиккин кэпсиигин.
Кэлэн иһэн, сир сиигин
Тэпсибиккин тэбиигин.
Эмискэ эргиллэ биэрэҕин,
Илиибин киэр илгэҕин,
Бэлэнньигим тимэҕин
Төлө сүөрэ сүүрэҕин.
Түксү, түүлбэр көстүмэ,
Тэбис-тэҥҥэ күлсүмэ.
"Сэгэрим" – диибин, истимэ,
Сирим сиигин тэпсимэ.
Эргиллии
Саалаах саха саллаата
Балаҕанын атыллаата.
Сиэл быалаах ыаҕайата,
Салгынтан хамсаата…
Иэримэ дьиэтэ иччитэх,
Ийэтэ эрэйдээх тиийбэтэх,
Чэрдээх илиитэ ирбэтэх,
Иллэҥ диэни билбэтэх.
Сууланан олорботоҕо,
Сут-кураан сордоотоҕо…
Буолаҕа булуугу состоҕо,
Суолу-ииһи солоотоҕо.
Бытырыыстаах былаата,
Халадаай ырбаахыта,
Ийэтин минньигэс сыта,
Бэл, кэлэргэ дылыта.
Хаарыан баҕа санаата,
Туолбатах ырата,
Хараастар хаһыыта
Халлааны сатарытта!
* * *
Эрэйдээмэ эн миигин –
Элитэн кэбис эниэҕиттэн.
Эйэргээбэт эрээригин
Илгэн кэбис эйгэҕиттэн.
Күнүүлээмэ эн миигин –
Көтүтэн кэбис өйгүттэн.
Көмүскээбэт эрээригин
Күрэтэн кэбис үөрүүгүттэн.
Сүтүктээмэ эн миигин –
Сүтэрэн кэбис түүлгүттэн.
Сөбүлээбэт эрээригин
Сүөрэн кэбис сүрэххиттэн.
Суохтаама эн миигин –
Сотон кэбис олоххуттан.
Суолталаабат эрээригин
Солоон кэбис суолгуттан.
Оҕо ытыыр саҥата
Чуумпуну аймаата.
Уол оҕо төрөөтө!
Олоҕу төлкөлөөтө.
Ийэтин мичээрэ
Уоскутта уолчаанын.
Илиитин сылааһа
Утутта чыычааҕын.
Аҕатын эрэлэ –
Суолталаах киһитэ,
Инники кэскилэ –
Удьуорун салгыыта.
Минньигэс оҕо сыта
Сүрэххитин сөрүүккэттин.
Кыра киһи кэлиитэ
Дьиэҕит иһин сырдаттын.
* * *
Кыыс оҕо – Таҥара бэлэҕэ,
Сибэкки сиэдэрэй симэҕэ.
Инники эрэлэ – кэрэҕэ,
Итэҕэй, кэскилэ кэлиэҕэ.
Ийэтин истиҥ дьүөгэтэ –
Сэмэй мөссүөнэ, дьүөрэтэ.
Ыйдаҥа сырдык киэһэтэ –
Ньилбэгэр сэмээр бигэтэ.
Олоҕу ситэрэн биэриэҕэ,
Хонууга, күөх оттуу симиэҕэ,
Күөрэгэй көрүлүү көтүөҕэ.
Кыыс оҕо – Таҥара бэлэҕэ.
Ийэбэр
Ийэкээм, олуһун ахтаммын,
Сып-сылаас иэдэскэр сыстаммын,
Санныгар төбөбүн уурабын,
Уоскуйан олорон кууһабын.
Өйдүүбүн, үтүлүк тикпиккэр –
Күөх быатын муодарҕыы көрбүппүн,
"Уһуллан түспэтин" – диэбиккэр
Моонньубар иилинэн, үөрбүппүн.
Лэппиэскэҥ минньигэс амтанын
Туохтааҕар да ордорор эбиппин.
Күн аайы билигин ахтабын
Сүөгэйгэ оймоон сиэбиппин.
Эйиэхэ, мин күндү киһибэр,
Тапталлаах күн-күбэй Ийэбэр,
Аныыбын хоһоонум тылларын,
Олоҕум чаҕылхай күннэрин.
