Уус Алдан оройуонун Найахы нэһилиэгэр 1967 с. төрөөбүтэ. 1984 сыллаахха бэтэринээр идэтин баһылаан, нэһилиэгэр "Найахы" сопхуоска биэс сыл үлэлээбитэ. Өнөр нэһилиэгэр элбэх оҕолоох ыалга улахан уолларыгар Андрей Андреевичтыын холбоһон, ыал буолан үс оҕо эйэҕэс ийэтэ, элбэх сиэн амарах эбээтэ. Билигин бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор. 1986 сылтан хоһоон суруйар. Улууһугар 2010 сылтан "Уһуктуу" айар куттаах дьахталлар түмсүүлэрин чилиэнэ. Өнөр нэһилиэгэр "Мүрү саһарҕата" хаһыакка улуус общественнай корреспондена. Хоһоонноро уонна ырыалара хомуруунньуктарга, ырыанньыктарга, "Күрүлгэн", "Үйэ» сурунаалга, Тойон Мүрү" мелодистар түмсүүлэрин 40 сылыгар аналлаах "Уус Алдан мелодистара, ырыалаах поэттар" диэн ырыанньыкка тахсыбыттара.
ххх
Оо, сыл-хонук түргэниэн,
Түннүгүнэн элэс гыннаҕыан,
Чыычаах курдук көтөн аастаҕа,
Олохпут тэтимэ буоллаҕа...
Маннык кэм кэрдии түргэнин,
Күн-дьыл элэҥнээн ааһарын,
Хардыытын дьулусхан эргиирин,
Оҕо сааспар билбэтэх эбиппин.
Сааһырыы боруогар үктэнэн,
Истиҥ тапталым суоһунан,
Сиэн оҕо үөрүүтүн үллэстэн,
Дуоһуйан ылабын дьоллонон...
Айар абылаҥҥа куустаран,
Олоҕум олугун түстүүбүн,
Иэйиим тиһиллэр ыллыгар
Дьылҕам бэлэҕин сомсобун !
Ийэм, ийэкэм барахсан
Ийэм, ийэкэм барахсан
Сэмэй эйэҕэс майгыгын,
Сып-сылаас илииҥ ытыһын,
Оргууй имэрийэ көрөргүн.
Саас ортолоон олороммун
Ардыгар суохтаан ылабын,
Килбик, элэккэй мичээргин,
Намыын, наҕыл саҥаҕын.
Сылаас, истиҥ кыһамньыҥ,
Үөрэтэр-такыйар сыһыаныҥ,
Туохха да тэҥнэммэт кэмин
Санаан өрүтэ тыынабын....
Аанньал курдук күндү киһим -
Ийэм, ийэкэм барахсан,
Өрүү арчылыы сырыттын
Алаадьыҥ минньигэс сыта.
Доҕоруом
Сиэн саҥата чуопчаарар,
Чуораанныы чугдаарар,
Алаадьы сыта арчылыыр,
Алаһа дьиэбин алгыстыыр. ...
Сүрэхпит баҕатын толорон,
Дьоллоно, дуоһуйа олорон,
Ол кэмтэн хаһыс хаарбыт
Ууллан аастаҕа, доҕоруом...
Билигин да көрөбүн
Сэмэй, элэккэй мичээргин,
Сымнаҕас, наҕыл бэйэҕин,
Оҕолуу көнө майгыгын.
Эдэр сааспытын санаһан,
Соргулаах суолу тутуһан,
Истиҥ тапталбыт суоһунан,
Олохпут үөрүүтүн үллэстиэх !
Т³р³³бµт дойдум кэрэтиэн...
Т³р³³бµт дойдум кэрэтиэн,
Олу´ун да±аны ахтабын
Саймаархай сайы²²ы кµнµн,
Сайбайа к³±³рбµт тыатын.
Хос ырыата:
Тэлгэ´эм хонуутун устун
Мэниктии дайа сµµрэрбин,
Сымна±ас окко дугунан,
Чугдаарбыт о±о саас кэмнэрбин!
Найахым нарын алаастарын,
Дбэрэкээн ³²н³³х сы´ыытын,
С³рµµн Эбэбит уутугар
Чомполоно с³тµ³лµµрбµн.
Айыл±ам кэрэ к³стµµтµн,
Сайа илгийэр сиккиэрин,
Суугунуур хаты² чара²ын,
Минньигэс кµп-кµ³х суугунун.
Оо, саас…
Үчүгэйиэн, күлэ-үөрэ
Күн күлүмнүү тыкпыта,
Тырым уоттаах сардаҥатын
Чаҕылыччы ыспыта!
Кырыыһаттан таммахтар
Лыҥкынаһа сырсаллар,
Тэҥҥэ үөрсэн чыычаахтар
Саас ырыатын ыллыыллар.
Таһырдьаттан оҕо-аймах
Киирбэт күнэ дьэргэйдэ,
Эдэр сааспын эргитэн
Мэник сүрэх эппэйдэ.
Маннык кэрэҕэ кыттыһан,
Сирдээҕи олоҕум киэркэйэр,
Сырдыгынан сыдьаайан,
Сааскы күнүм сандаарыйар.
Сандал саас
Күндээрэр күөх халлааҥҥа
Күммүт чаҕылыйа тыкта,
Сандал сааспыт кэлиитэ
Сып-сырдыгынан сыдьаайда.
Дьиэм таһыгар туллуктар
Үөрдүһэн көтөн түстүлэр,
Чуубугуруу чугдаараннар,
Тула өттүбэр дайдылар.
Сандааран, эчи, үчүгэйиэн -
Киһи үөрүөх, ылааҥы күнэ.
Тула дьэргэлгэн кустуга
Тырымныыр, дьиримниир...
Иэйиим уһуктар кэрэттэн,
Маннык көстүүттэн долгуйа,
Сүрэҕим тэптэ эппэйэ,
Сааскы салгыҥҥа дуоһуйа.
Туллуктар
Үчүгэйкээн да туллуктар
Дойдубар көтөн кэлбиттэр,
Сарыкынайа тэлээрэн,
Күрдьүк хаарга түһэллэр.
Сымнаҕас хаары оймооннор,
Чомчооруһа хаамсаллар,
Чырыптыы чугдаараннар,
Харалдьык сиргэ түмсэллэр.
Ылааҥы күнү уруйдаан,
Эмискэ үөрдүһэн ылаллар,
Тэлгэһэбин оһуордаан,
Дьикти кэрэтик көтөллөр.
Оо, туллуктар, туллуктар,
Хаар кэриэтэ туртаһаннар,
Сааспыт кэрэ илдьиттэрэ,
Сырдык санаам кыымнара.
Күммүт күөрэйдэ
Бурҕайар туманы үтэйэн,
Саҕахтан күммүт күөрэйдэ,
Килбиктик кытара кыыһан,
Сып-сырдыгынан сыдьаайда.
Сыыйа аргыыйдык сандааран,
Чаҕыл мичээрин бэлэҕэ,
Тымныы дьыбары силэйэн,
Күнүм күндээрэн тыктаҕа.
Кыраһа хаарга тырымныыр
Хатыҥ лабаата сэгэйэр,
Кырыарбыт дьикти оһуора
Кылбачыйа күлүмүрдүүр.
Кыһыҥҥы чэбдик салгыҥҥа
Эҕирийэ тыынным астына,
Манньыйан ыллым дуоһуйа,
Айылҕам кэрэтин көрөммүн!
Алааһым хатыҥа
Сайынын нарын-нарыннык
Ытарҕа кэтэн симэннэ,
Кэрэчээн сэбэрэтинэн
Алаас тулатын киэргэттэ.
Кэрэтиэн кыыс хатыҥчаан -
Уһун суһуоҕун тарааммыт,
Алааһым устун сайбайан,
Халадаай ырбаахы кэппит.
Нуолур солкоҕо сууланан,
Күөх сэбирдэҕин бэрийбит,
Күҥҥэ көөчүктүү имнэнэн,
Олус намчытык сэгэйбит.
Оо, хатыҥым тупсубутуон,
Мүөттээх лабааҕын арыйан,
Сэбирдэх быыһын сэгэтэн,
Дьикти сипсиэргин истэбин.
Сардаана сибэкки
Сайыммыт сэдэх симэ±э
Дойдубар тыллан сэгэйдэ,
Кыыс о±о сэмэйин санатан,
Кыбыстан кытара кыыста.
Аттыбар оргууй сипсийдэ
Нап-нарыннык сардаана,
“К³рµµй миигин” – диэбиттии,
Олус кэрэтик имнэннэ.
Бэттиэмэ оттон кµ³гэйэн,
Таптал иэйиитин тµстээтэ,
Чээлэй кµ³хтэн долгуйан,
Алаа´ым устун тэтэрдэ.
Оо, сардаана сибэкки...
Килбик кэрэ бэйэ±ин,
Сиэдэрэй, намчы дьµ´µ²²µн
Ама ким кэрэхсээбэт буолуой!
Хаар үҥкүүтэ
Дойдум устун маҥан хаар
Кыыдамныыра кэрэтиэн.
Тула өттүбүн киэргэтэн,
Үҥкүүлүүрэ үчүгэйиэн!
Маннык кэрэни көрөммүн,
Сымнаҕас хаарга дугунан,
Наҕыл ырыаҕа уйдаран,
Тэҥҥэ үҥкүүлүөх курдукпун.
Сарсыарда сырдык хаарга
Ыллыгым суолун тэлэбин,
Ыраас лиистии саҥалыы
Олоҕум оллугун түстүүбүн.
Кыстык кыһыҥҥы ыйдарга
Санаабын сайа этиэҕим,
Иэйиим тиһиллэр ыллыгар
Хаарым оһуорун ойуулуом.
Тула хаар, хаар
Ити санаам кыырпахтара
Оһуор ойуутун тиһэллэр.
Бүгүн миигин үөрдээри,
Наҕыллык даҕаны түһэрэ.
Хос ырыата:
Тула хаар, хаар кыырпаҕа
Оҕо сааспын санатар.
Оонньуохпун баҕаран кэллим,
Сыа хаары ытыспар ылан...
Маннык кэрэтик талбааран,
Кыыдамныыр, күлүмнүүр,
Ыраас санааны ситимниир,
Олохпун киэргэтэ симиир.
Дьиктитик, нарыннык хаар
Тула өттүбэр ыһыллар,
Маҥан, маҥан кыырпахтар,
Аттыбар дайан ылаллар.
Наҕылыйа түһэр хаартан...
Мин бүгүн санаам сааһыланар
Наҕылыйа түһэр хаартан.
Сүрэҕим үөрүүнэн саҕыллар
Кылбаа көмүс кыыдамыттан...
Сүргэбин көтөҕөр иэйиинэн
Хаар уйдара намылыйар.
Үрүҥ үрүмэччилии талбааран,
Аттыбар кыырпахтыы дайар.
Сымнаҕас хаарым налыйа,
Симик сипсиэрэ наскыйа,
Намыыннык, нарыннык үллүйэ,
Тулабар күлүмнүү кылбаарар.
Оһуор кыырпахтара тэлээриһэн,
Дууһабын уоскутар курдуктар,
Манньытар даҕаны эбиттэр,
Кыһыным үҥкүүтүн көрдөрөн !
