1933 с. Дьокуускай куоракка күн сирин көрбүтэ. Пединститут нуучча тылын салаатын үөрэнэн бүтэрэн, ЫБСЛКС Уус Алдан оройуоннааҕы кэмитиэтигэр оскуолала салаатын сэбиэдиссэйинэн, Дүпсүн, Өспөх, Найахы оскуолаларыгар нуучча тылын уонна литературатын учууталынан бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсыар диэри үлэлээбитэ. Кэргэнэ – Готовцев Семен Семенович оскуола дириэктэрэ, РСФСР уонна ССРС норуотун үөрэхтээһинин туйгуна, Уус Алдан улууһун бочуоттаах гражданина этэ. 4 оҕолоохтор, сиэннэрдээхтэр. Билигин Дьокуускайга олорор. Сайынын тапталлаах Найахытыгар сайылыыр. Сиэннэрин, хос сиэннэрин бүөбэйдэһэр. Аныгы олохтон хаалбат, доруобуйатын бөҕөргөтөн, айылҕаҕа хаамар, үтүө санааларын хоһоонноругар тиһэн суруйар, куйаар ситимин тэҥҥэ баһылаһан сонуну билэ олорор. Саха АССР үтүөлээх учуутала, РСФСР үөрэхтээһинин туйгуна, Бүтүн Союзтааҕы учууталлар сийиэстэрин делегата. Уус Алдан Бочуотун кинигэтигэр киллэриллибитэ.
Хоһооннорум
Сороҕор хоһооннорум
Чэпчээн, кынаттанан
Көтөн хаалыах курдуктар.
Сороҕор кинилэр
Ыараан, дьиппинийэн
Оронон биэрбэттэр.
Сороҕор хоһооннорум
Ыраас сырдык ыралар
Сороҕор кинилэр
Хатыылаах эрбэһин
Дөлүһүөн иннэтэ
буолан хаалаллар.
Сороҕор хоһооннорум
Сылаас сымнаҕас илиинэн
Имэрийэн ылаллар.
Сороҕор кинилэр
Сытыы тымныы тыалынан
Дууһабын хаарыйаллар.
----------------------------------------------------------------------------
Ийэ сиргэ тапталбын
Кэпсээн сатаан эппэппин
Сүрэҕим, дууһам иэйиитин
Саба кыайан туппаппын.
Айылҕам кэрэ көстүүтэ
Долгутар нарын дууһабын
Олоҕум дьоллоох түгэнэ
Үөрдэр уйан сүрэхпин.
Күнүм саҥа тахсыытын
Эҕэрдэлии тоһуйабын
Нуурал чуумпу киэһэтин
Махталынан көрсөбүн.
Ол иһин хоһоонунан
Хоһуйарбын сөбүлүүбүн
Дууһам кистэлэҥ иэйиитин
Туойан кэпсиибин.
-----------------------------------------------------------------------
Найахым сирэ барахсан
Бэттиэмэ отунан долгуйар
Чээл күөх алаастардаах
Суугунуу хамсаабыт
Хатыҥ чараҥ тыалардаах
Найахым сирэ барахсан.
Үөт мас үмүөрүспүт
Сибэккинэн симэммит
Бугул кэчигирэспит
Өлгөм оттоох ходуһалаах
Найахым сирэ барахсан.
Мутукча сыта дыргыйбыт
Дьэдьэн тэтэрэн минньийбит
Сугун көҕөрө сиппит
Отон кытара тэлгэммит
Найахым сирэ барахсан.
Уҥуоргута көстүбэт
Нэлэмэн киэҥ эбэлэрдээх
Күлүм көмүс хатырыктаах
Бэртээхэй собо балыктаах
Найахым сирэ барахсан.
Үлэ-хамнас түбүктээх
Сайаҕас үлэһит дьоннордоох
Ырыа-үҥкүү аргыстаах
Сырдык ыралаах ыччаттаах
Найахым сирэ барахсан.
------------------------------------------------------------------
Найахым «Күбэйэлэригэр»
Туруйалыы дугунан
Кыталыктыы кынтайан
Куба кыыллыы дайбанан
Чэпчэкитик дайаҥҥыт
Кэрэ таҥас симэхтээх
Оһуор ойуу киэргэллээх
Тууйас иһит тутуурдаах
Дьиэрэҥ оһуор үҥкүүлээх
Күөрэгэйдиин эргийэн
Оһуохайдыын үктэнэн
Илиилэртэн ылсыһан
Саха омук ситимэ
Быстыспатын көрдөрөн
Уйгу-быйаҥ сайыны
Уруйдуу көрсөҕүт
Сырдаан, тупсан көстөҕүт.
Сахам сирин дьахтарын
Сэмэй кэрэ мөссүөнүн
Сырдык, ыраас ыратын
Хамасанаҥҥыт кэпсиигит
ыһыах сирин дуолугар
Түһүлгэни киэргэтэн
Сүрэхтэри сымнатаҕыт.
Орто дойду быйаҥын
Айыы сирин уйгутун
Айхаллыыр үҥкүүгүт
Долгутта дууһабын.
Суотту суола
Иннин диэки субуллар
Халлаанныын холбоһор
Киэҥ айан аартыга
Дойдум тыынын тымыра –
Суотту суола.
Үрдүк үөрэх кыһатын
Ыччакка булларар
Олох уустук ыллыгар
Эрэли үөскэтэр –
Суотту суола.
Таптал кыымын уматар
Сүрэхтэри холбооттуур
Дууһалары арчылыыр
Ымыылааҕы аргыстыыр –
Суотту суола.
Үөрэ-көтө көрсүһүү
Уруу-аймах алтыһыы
Доҕор-атас булсуһуу
Олохпут кэскилэ –
Суотту суола.
------------------------------------------------------------------------------
Дьокуускай куоратым
Таптыыбын эйигин
Дьокуускай куораппын
Төрөөбүт уйабын
Бигэммит биһикпин.
Таптыыбын эйиигин
Дьокуускай куораппын
Эн тупсан-киэргэйэн
Сандааран иһэргин.
Таптыыбын эйиигин
Дьокуускай куораппын
Сырдыкка-үөрэххэ
Аартыгы аһаргын.
Таптыыбын эйиигин
Дьокуускай куораппын
Сайаҕас, элэккэй
Дууһалаах дьонноргун.
Таптыыбын эйиигин
Дьокуускай куораппын
Олохпор эрэли
Үөскэтэн иһэргин.
------------------------------------------------------------------
Куоратым чаҕыл уоттара
Ыраах аллараа хааллылар
Дьиримнии кыыһар кыымнара
Чөмчүүк таастыы ыһыллан
Сулустуун холбоспут курдуктар.
Ийэ сири үөһэттэн одуулаан
Былыттыын сасыһа оонньоон
Көтөбүт хотойдуу тэлээрэн
Киэҥ мэҥэ халлааҥҥа куйааран.
Тиэтэйэн-саарайан көтөр аал
Халлаан оройун былдьаста
Өндөл маҥан халлааны тыыран
Айанын суолун булунна
Москуоба куоракка дьулуста.
--------------------------------------------------
Ыһыах күнэ
Кэрэ-бэлиэ кэпсээннээх
Сэргэх номох сэһэннээх
Сырдык иэйии алгыстаах
Ырыа-тойук аргыстаах
Айгыр-силик айылҕаҕа
Сүгүрүйэр идэлээх
Үтүө-мааны үгэстээх
Сахам дьонун ыһыаҕа
Дьолу-соргуну түстүүр
Кэскили тэрийэр аналлаах
Ытык кэриэс күммүт
Тиийэн кэллэ бүгүн.
----------------------------------------------------------------------
Сайыҥҥы уһун ардах
Халлаан сиҥнэн эрэрдии
Сири-буору тоҕо түстэ
Суол-иис алдьанна
Үлэ-хамнас атахтанна.
Чыычааҕым ырыата иһиллибэт
Оҕо саҥата чугдаарбат
Сылгы да кистээбэт
Ынах да маҥыраабат.
Силбик күммүт уһаата
Күммүт олох быкпата
Тыыннаах дьиэни, хороону
Саһар сири былдьаста.
Арай тураах сытыйан
Дабыдалын дагдатан
Тойомсуйан дааҕырҕаан
Күрүө маска олордо…
-------------------------------------------------------------------
Найахы, 2010с.
Түүн
Кэлтэгэй ый халлааҥҥа
Ыйанан турар.
Мин диэк санаарҕаабыттыы
Арахсыбакка көрөр.
Соҕотохсуйа санаан
Тэһийбэт быһыылаах
Бэйэтэ даҕаны
Түүҥҥү сырыылаах
Доҕотторо сулустар
Ханна састыгыт?
Ыйы аҥардастыы
Харабылга ыыттыгыт?
Ол арҕаа диэки
Уот чаҕылыс гынна
Доҕор буола кэлиэҕэ
Сулусчааммыт таҕыста.
--------------------------------------------------------------
Ийэ дойдум балыга
Саха бастыҥ аһылыга –
Илибирэс быччыыга
Сайылык ыалын күөһэ
Дыргый сыттаах миинэ.
Сэрии, сут сылларга
Саха дьонун быыһаабыт
куйуур мундута кыттыспыт
Үөрэ бутугас хааһыта.
Ньидьили күндү бэлэҕэ
Көмүс хатырык собото
Бөдөҥ эмис бэйэтэ –
Остуол аһын мааныта.
Алдан эбэм хатыыһа
Кыһыллан остуолга кэлиитэ
Ыалдьыт, хоноһо астына
Маанылаппыт бэлиэтэ.
Олус диэн тупсубут
Алааһым тупса симэммит
кучу отум тэтэрэн
Ньээм-ньээм саһаран
Кустук оһуорун тэлгэппит.
Көлүччэм үөрбµт хараҕынан
Чоҕулуччу көрбүт
Хопто көтөр талбааран
Кылбайа көппүт.
Күн сардаҥата эбэбэр
Умсаахтыы оонньообут
Иирэ маһым хоҥкуйан
Күлүгүн көрүммүт.
Хомус отум кытыыга
Сыыгыныы тыаһаабыт
Хонноҕор көҥүл көрүлээн
Көччөх үөрэ кистэммит.
Олус диэн тупсубут
Оттуур алааһым барахсан
Сүрэхпин, дууһабын угуттуур
Кэрэ түгэни бэлэхтиир.
Киэһээҥҥи кытылга
Эбэм иэнэ туолан
Налыйа уһунна
Туман буруо буолан
Кытылга тэлгэннэ.
Саҕахха сарыал
Кытара кыыста
Туман наллаан тарҕанан
Окко-маска сыбанна
Күнүскү түбүктэн
Айылҕам иһийдэ
Саба биэрэр сөрүүн салгын
Өйбүн-санаабын уоскутта.
------------------------------------------------------------------------
Соҕотох бэс
Төгүрүк алааска
Дьикти бэс үүммүт
Будьуруйбут төбөтүн
Сиргэ тиийэ төҥкөппүт.
Соҕотоҕун сыһыыга
Харааста туран хаалбыт
Ийэ сиртэн тыын ылан
Сүгүрүйэ бокуйбут.
Өтөх ытык кырдьаҕаһын
Миэхэ кини санатта
Иилитистигэс өйү
Төбөбөр үөскэттэ.
Ханнык курус тыал
Хаарыйан аастаҕай?
Эбэтэр туох ыарахан
Санааҕа ыллардаҕай?
-------------------------------------------------------
Доҕор хатыҥым
Алааспар соҕотох хатыҥым
Нуоҕайа, куоҕайа лаглайар
Мунчаарбыт санаатын үллэстэн
Симик тыал киниэхэ сөрүөстэр.
Бу хатыҥ сөрүүн күлүгэр
Налыйан сыламнаан ылабын
Умнаһын сылаас тыыныгар
Өйөнөн балайда турабын.
Тоҕо эн бүгүн, хатыҥым
Сонньуйа, санааргыы көрүстүҥ?
Ыараабыт саһарбыт лабааҕын
Сиргэ санньыта түһэрдиҥ?
Сааһырбыт мөссүөҥҥэ иккиэн да
Ылларбыт, баттаппыт эбиппит.
Харааста хоҥкуйбут умнаскын
Бэйэбэр дьүөрэлии санаатым.
Эйиигин көрсөөрү ыксааммын
Ыраахтан бу кэлэн турабын…
Мин дьоллоох киһибин
Төрөөбүт тылбынан саҥарар
Өбүгэм сиригэр олорор
Ийэ сирим дуолугар көччүйэр -
Мин дьоллоох киһибин.
Саҥа күн ойон тахсарын
Аларга чыычааҕым ырыатын
Үөрүүнэн айхаллыы көрсүһэр -
Мин дьоллоох киһибин.
Үөрэххэ-үлэҕэ кыттыһар
Ыччаты сырдыкка угуйар
Атастыын-доҕордуун алтыһар -
Мин дьоллоох киһибин.
Дьиэ кэргэн иэйиитин иҥэрэн
Аал уоппун оттунан,
Айыы дьиэбин арчылыыр –
Мин дьоллоох киһибин.
---------------------------------------------------------------
Ыраах сылдьан
Ыраах сылдьан ахтабын
Күөҕүнэн чэлгийэр кырдалбын
Сибэкки нуоҕайа хамсыырын
Алданым чэбдик салгынын.
Ыраах сылдьан ахтабын
Түптэ унаарар буруотун
Сайылык ыалын оҕотун
Түмсэн оонньуур айдаанын.
Ыраах сылдьан ахтабын
Көлүччэм долгуйа хамсыырын
Ый онно күлүгүн көрүнэн
Уйдара сөтүөлүү оонньуурун.
Ыраах сылдьан ахтабын
Тэлгэһэм күөҕүнэн чэлгийэрин
Түнүгүм анныгар хатыҥым
Оргууйдук суугунуур сипсиэрин.
Аҕынным да±аны
Аҕынным даҕаны
Алаадьы сыттаах
Сайылык дьиэбин
Дьэдьэн амтаннаах
Тууйака тутаммын
Кырдалга сүүрэрбин.
Аҕынным даҕаны
Аар хатыҥ күлүгэр
Куйаастан куотарбын
Күөрэгэй ырыатын
Дуоһуйа истэрбин
-------------------------------------------------------------
Санаан кэллим ийэбин
Долгуйа үөрбµт хараҕын
Алаадьы сыттаах
Сымнаҕас илиитин.
Күөрчэх ытыллар
Сырдырҕас тыаһын
Сүрэхпин угуттуур
Сылаас мичээрин.
Утуйбута буолан
Ньылбыйа сытарбын
Суорҕаммын көннөрөн
Имэрийэн ыларын…
---------------------------------------------------------------------------
Саһан хаалбыт курдуктар
Иэҕэй-нуоҕай хамсанан
Хатыҥчааным барахсан
Кэрэ кыыстыы симэммит
Үҥкүүлээри сэгэйбит.
Былыргыны эргитэн
Эдэр сааспар төннөрдө
Ырыа-үҥкµµ эйгэтин
Тилиннэрэн өйдөттө.
Үмүөрүспүт хатыҥнар
Үөрдүспµккэ дылылар
Оһуохайга түмсүбүт
Дьүөгэлэрбин санатар.
Ити чөмөх хатыҥнар
Күлүктэрин кэтэҕэр
Эдэр сааһым күннэрэ
Саһан хаалбыт курдуктар.
----------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------
