Уордьаннаах ньирэй көрөөччү

             Ийэм, Гоголева Парасковья Васильевна, 1917 сыллаахха Найахы нэһилиэгэр төрөөбүт.

      Биһиги ийэбит үлэһитин туһунан киһи барыта сөҕө-махтайа кэпсээччи. Үлэлээбит улэтигэр барытыгар ситиһиилээх буолара, ол курдук улэтигэр ис сурэ±иттэн сыһыанна´ара. Биһиги өйдүүрбүт тухары кини сүнньүнэн хотон үлэһитэ – ынах ыабыта, сибиинньэ, ньирэй көрбутэ. Ньирэй наһаа өлөрүн иһин кинини ол үлэҕэ анаабыттара, олус кыһаллан үлэлиирэ, кини ньирэйдэрэ, торбосторо торолуһан дьүһүннүүн-бодолуун атын этилэр, оннук уойаллара-тотоллоро.  Үлэ Кыһыл знамята уордьан ылар чиэстэммитэ. Эрдэ үс оҕолоох огдообо сылдьар кэмигэр нэһилиэгэ көмөлөһөн кэриэтэ интэринээккэ повардаппыт эбит. Ол кэмин олус да учугэйдик саныыра, онно киниэхэ аһаабыт оҕолор кинини “маамабыт” диир буолар этилэр, ол кэмҥэ оскуолаҕа Дмитрий Дмитриевич Петров, Иван Березкин эҥин, кэлин республикаҕа улаханнык биллибит дьон кэлэн улэлии сылдьыбыттар этэ. Кинилэри кытта кэпсэтии,  кини киһи быһыытынан сайдарыгар кыах биэрбиттэр. Ийэм бэйэтэ аһары кэпсээнньитэ суох эрээри дьону сатаан истэрэ, эбии сыһыаннаах баҕайы боппуруос биэрэн, тугу эрэ кыратык эбэн кэпсэтиини таһаарара, ол иһин ити олох үөрэҕэ суох дьахтары кытта ханнык баҕарар ыалдьыт-хоноһо ирэ-хото кэпсэтэн, бэйэтэ тугу билэрин-билбэтин тоҕо тэбээн ааһара.  Онтон саҥа сүүрээн кэлэн сибиинньэ иитэр суолга туруммуттара. Анал сибиинньэ хотоно тутан онно ийэбитин үлэлэппиттэрэ. Аһары да улахан сибиинньэлэр баар буолар эбит этилэрэ. Убайбынаан 5-6 кылаас оҕолоро элбэхтик көмөлөһөрбүт. Ийэбит “икки хонтуоралаахпын” диэн холкуоһун, дьиэтин хотоннорун кэпсиирэ, кинини кэтэһэр-манаһар, илиитэ-атаҕа  туохха хамсыырын ааҕа билэр сүөһүтэ икки “хонтуоратыгар” элбэх буолааччы. Кини хотонугар киирдэ да сэргэхсийии буолар. Бииргэ үлэлиир дьүөгэлэрэ эмиэ астынар этилэр, наада буоллаҕына солбуйсаллара, урут-хойут кэлэллэрэ-бараллара. Ити көлүөнэ дьон бары элбэх оҕолоох-уруулаах дьон этилэр.  Ньирэй көрөрүгэр кыра кыргыттар Вералаах Лиза улаатан илии-атах буолбуттара, сайынын  2-3 кылаастан бэйэлэрэ анал көрөр ньирэйдэммиттэрэ, оройуоҥҥа биллэр ньирэй көрөр оҕолор этилэр. Биир сайын Бэкэрээйигэ олордохпутуна хас да ньирэйэ өлөн хааллылар, аһыы от сиэбиттэр диэн буолла. Атыттарын ийэбит бэйэтин ынаҕын үүтүн иһэрдэ-иһэрдэ харса суох сүүрдэн быыһаата, үллэ быһыытыйбыт истэригэр шприц иннэтин анньара, тууһа суох рис уутун иһэрдэрэ, от түгэҕин оргутан эбии аһылык оҥорор этэ. Ньирэйдэрэ сайын устата аһары төлөһуйэллэрэ, биһиги көмөлөһөр дьон эмиэ олус астынар этибит. Оччолорго уотурбаны харса суох сиэтэрбит. Олох кэлин пенсияҕа тахсан да баран, ыарытыйар эҥин эрээри, дьиэтин хотонугар сопхуос 5-6 куһаҕан туруктаах ньирэйдэрин ылан туруоран сыл таһааран биэрэрэ.

          Ийэм улэлиир кэмигэр араас эдэр дьоннор ананан кэлэллэрэ- зоотехниктар, ветеринардар, биригэдьиирдэр – бэрт сотору билсэллэрэ уонна киниттэн элбэх сµбэни-аманы ылаллара,  төһүү үлэһиттэрин  тылын ылыналлара, олохтоох усулуобуйаҕа түргэнник үөрэнэллэрэ.  Үлэлээн бүтэн үксүн үрдээн бараллара уонна өргө диэри махтанан суруйаллара, кэллэхтэринэ хайаан да ыалдьыттаан ааһааччылар.  Биһиги ийэбит 1981 сыллаахха өлбүтэ, кини туһунан өйдөбүл биһиэхэ эрэ буолбатах нэһилиэк дьонугар кытта сылдьар. Кини таһаарыылаахтык улэлээбит сайылыгар “Орто эбэҕэ”  аатын биэрбиттэрэ, онтон 1996 сылтан оҕолоро Үлэ Кыһыл знамята уордьаннаах ньирэй көрөөччү Гоголева П.В. аатынан сылга биирдэ бэриллэр бириэмийэ анаабыппыт, ол лауреттарынан кини аатынан ферма бастыҥ улэһитэ – Дьяконова Ирина Афанасьевна уонна Сивцев Афанасий Яковлевич буолбуттара.

          Парасковья Васильевна оҕолоро – икки кыыһа - Гоголева Парасковья Алексеевна уонна Федорова Елизавета Дмитриевна ХИФУ ЕНИ экология кафедратын улэһиттэрэ, Вера Дмитриевна – Уус Алдан ветстанциятын улэьитэ, уола Дмитрий Дмитриевич кэргэнинээн Антонина Егоровналыын үс оҕолоох ийэлэрин дьиэтин салҕаан нэһилиэктэригэр улэлии-хамсыы, суеһу-ас ииттинэн бары аймахтарга төһүү күүс буолан олороллор. Кыра уола Прокопий Дмитриевич кэргэнинээн Туйаара Даниловналыын Дьокуускай куоракка олороллор, үс уол оҕону улаатыннараллар.         Олох салҕанар, ийэбит  Гоголева П.В.  сырдык мичээрэ, үтүө аата көлүөнэттэн-көлүөнэҕэ ааттаныа.

Гоголева П.А.

ХИФУ профессора

2014 сыл